Nawożenie rzepaku

WAPNOWANIE

Rzepak ozimy jest rośliną uprawną o wysokich wymaganiach pod względem odczynu gleby. Z powodu niewielkiego rozmiaru nasion wymaga gleby dobrze uprawionej, o drobnogruzełkowatej strukturze.
Dobre zaopatrzenie gleby w wapń wpływa pozytywnie zarówno na jej żyzność jak i na jej zasobność w składniki pokarmowe. Rzepak reaguje na wapnowanie bardzo pozytywnie zwiększając zarówno wysokość plonu nasion jak i zawartość tłuszczu.
 
Istotne funkcje wapnowania gleby:           

• Regulowanie odczynu pH gleby
  Odczyn pH determinuje wiele innych właściwości gleby. Jego wartość najpewniej można ustalić przeprowadzając analizę chemiczną gleby w okręgowych stacjach chemicznych; na podstawie wyników analizy można wyliczyć potrzeby wapnowania.
• Zachowanie i zapewnienie stabilności gleby
  Trwałe agregaty glebowe i stabilna struktura gruzełkowata gleby zapewniają optymalne rozmieszczenie porów w glebie, co z kolei pozytywnie wpływa na jej gospodarkę wodno-powietrzno-cieplną. Niedostateczne zaopatrzenie gleby w wapń prowadzi do negatywnych skutków, mogących wystąpić w postaci np. nieudanych wschodów.
• Przyspieszenie życia glebowego i aktywności mikrobiologicznej
  Organizmy zasiedlające glebę znajdują optymalne warunki do życia  przy odczynie zbliżonym do obojętnego. Przyczyniają się one do rozkładu substancji organicznej, wzbogacania gleby w składniki pokarmowe i mineralizacji resztek pożniwnych.

Co warto wiedzieć na temat wapnowania plantacji rzepaku ozimego:

• Optymalny odczyn pH dla rzepaku znajduje się w przedziale wartości między 6 a 7 i powinien wynosić:
  dla piasków gliniastych 6, dla piaszczystych glin 6,5, a  dla gleb gliniastych 7.
• W przypadku, kiedy wartość pH znajduje się w zakresie optymalnym wystarczy wapnowanie zachowawcze w wysokości 120 kg/ha Ca0 (na lekko gliniastych piaskach) do 170 kg/ha Ca0 (na piaszczystych/ilastych glebach gliniastych).
• Wapnowanie rzepaku możliwe jest generalnie przez cały rok. Za najkorzystniejsze uważane jest jednak wykonanie tego zabiegu na ściernisku zbożowym, a następnie płytkie wymieszanie nawozu z glebą.
• Wapnowanie pól odbywa się najczęściej w ramach zmianowania. Najlepiej wapnować pod gatunki roślin lubiące wapń (jak np. pod rzepak).
• Zastosowanie azotniaka (cyjanamidu wapniowego) zapobiega infekcjom kiłą kapusty. Podwyższone wartości pH zmniejszają porażenie kiłą kapusty.

JESIENNE NAWOŻENIE RZEPAKU AZOTEM

Do optymalnego rozwoju rzepak potrzebuje już jesienią ok. 50–60 kg N/ha. Jeżeli jednak gleba zawiera wystarczająco dużo azotu potrzebnego młodym roślinom w pierwszych fazach rozwoju, można na bogatych w składniki pokarmowe glebach z reguły odstąpić od nawożenia azotem, ponieważ dzięki dobrze rozbudowanemu systemowi korzeni bocznych rzepak dysponuje wysoką zdolnością przyswajania azotu. Azot wspomaga bardziej wzrost pędów niż wzrost korzeni. Zbyt wysokie dawki azotu jesienią mogą prowadzić do wystąpienia ujemnych skutków, jak np. zwiększonego porażenia przez szkodniki, obniżenia mrozoodporności itp.

• Jesienne nawożenie azotem potrzebne jest w zasadzie tylko na plantacjach niedostatecznie rozwiniętych lub bardzo późno wysianych.
• Jesienne nawożenie w wysokości do 40 kg N/ha jest warte zalecenia na płytkich, przepuszczalnych glebach o niskich możliwościach magazynowania składników pokarmowych.

WIOSENNE NAWOŻENIE RZEPAKU AZOTEM

Największe zapotrzebowanie na azot występuje u rzepaku już w bardzo wczesnej fazie okresu wegetacji. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe wzrasta wiosną mocno wskutek rozpoczynającego się u roślin intensywnego przyrostu masy oraz wzrostu na długość. Ponieważ gleby wczesną wiosną są jeszcze bardzo zimne, zapasy azotu w glebie są uruchamiane tylko w nieznacznym stopniu i dlatego rośliny rzepaku zdane są na szybką dostępność składników pokarmowych pochodzących z nawożenia mineralnego. Jeżeli wiosną rośliny rzepaku nie zostaną w wystarczający sposób zaopatrzone w azot, dochodzi do redukcji pąków i zawiązków nasion, co w efekcie oznacza straty w plonach. Jednak mimo wszystko należy unikać zbyt obfitego nawożenia azotem, bo może ono podwyższyć skłonność roślin do wylegania oraz zwiększyć ich podatność na choroby.

To warto wiedzieć:

• Zalecane wiosenne nawożenie azotem powinno zostać wykonane w 2 lub 3 dawkach, aby zaspokoić zróżnicowane zapotrzebowanie roślin na azot podczas całego okresu wegetacji.
• 2/3 ilości azotu powinny zostać podane jako dawka startowa (wiosną), 1/3 jako dawka końcowa, a jeżeli okaże się to konieczne, można ją rozłożyć także na okres kwitnienia (odchylenia od tej zasady są możliwe, w zależności od stanu rozwoju plantacji).
• Na glebach zimnych i ciężkich zaleca się zastosowanie głównej dawki azotu również na początku okresu wegetacji.
• Na glebach lekkich, z powodu niebezpieczeństwa wypłukania, wiosenna startowa ilość wysiewanego azotu nie powinna przekroczyć 90 kg/ha.
• Rozsianie nawozu powinno nastąpić możliwie wcześnie, na polu wolnym od śniegu i zdolnym do zniesienia obciążenia ciągnikiem z rozsiewaczem nawozów.

NAWOŻENIE PODSTAWOWE - FOSFOR I POTAS

Fosfor

Jesienne nawożenie podstawowymi nawozami zawierającymi fosfor stymuluje rozwój systemu korzeniowego oraz podnosi zimotrwałość roślin rzepaku, czyniąc je odporniejszymi na choroby i jednocześnie poprawia ich warunki startu na wiosnę.

• Na glebach o odczynie pH powyżej 7 powinno się stosować nawozy fosforowe w formie rozpuszczalnej w wodzie.

Potas

Potas wzmacnia tkanki i reguluje gospodarkę wodną, zmniejszając podatność roślin na wyleganie oraz podwyższając ich odporność na choroby wywoływane przez grzyby. Dostateczna zasobność gleby w potas  stabilizuje plony w ten sposób, że wspomaga wykształcanie liczby nasion/m2, podnosi  MTN oraz podwyższa zawartość tłuszczu w nasionach.

• Ogólnie do pokrycia całkowitego zapotrzebowania rzepaku na potas wystarcza jednorazowa dawka przed siewem.
• Na stanowiskach  lekkich, także na glebach ubogich w iły (bonitacja < 35) należy podzielić dawkę ogólną nawozu potasowego na dwie częściowe – jesienną i wiosenną, jeżeli całkowite zapotrzebowanie wynosi ponad 240 kg/ha K2O. Dobre działanie osiąga się stosując nawożenie kombinowane, składające się z np. kornkali (40% potasu) i magnezu.
• Nawożenie pogłówne nawozami zawierającymi sole potasu na suche rośliny rzepaku jest możliwe i nie powoduje szkód.

NAWOŻENIE PODSTAWOWE - MAGNEZ

Dostateczna zasobność gleby w magnez jest konieczna aby zapewnić roślinom rzepaku syntezę chlorofilu. Dodatkowe nawożenie magnezem nie jest konieczne jeżeli wapnowanie lub nawożenie potasowe odbyło się w formie nawozów zawierających magnez.

• Nawożenie magnezem rzepaku ozimego na glebach o optymalnym odczynie możliwe jest jesienią.
• Na glebach lekkich należy użyć form nawozów magnezowych rozpuszczalnych w wodzie, takich jak kizeryt (w zależności od formy i producenta od 16-28 % Mg) lub siarczan magnezu (10-17 % Mg), odpowiednio wcześnie wiosną, na powierzchnię gleby.
• W przypadku ostrego niedoboru magnezu, braki uzupełni nawożenie dolistne siarczanem magnezu.

Jesienią, dzięki nawożeniu i przemieszaniu z glebą, składniki takie jak fosfor, potas i magnez docierają w odpowiednim czasie do strefy korzeniowej roślin, co zapewnia lepsze ich pobranie i skuteczniejszą efektywność działania.
Aby obliczyć potrzebną ilość nawozu podstawowego należy uwzględnić przede wszystkim pobranie składników pokarmowych przez nasiona, ponieważ składniki zawarte w słomie rzepakowej pozostają po zbiorze na polu.

Pobieranie składników pokarmowych przy plonie nasion 40 dt/ha  

Pobranie (w kg/ha)

NAWOŻENIE PODSTAWOWE - SIARKA

Siarka jest dla rzepaku podstawowym składnikiem drugorzędnym koniecznym do życia, który jest przez niego przyswajany przede wszystkim wiosną, jednocześnie z azotem. Siarka odgrywa ważną rolę przede wszystkim w metabolizmie białek i enzymów jak i w syntezie innych ważnych składników pokarmowych.
Z powodu wysokiego zapotrzebowania na siarkę, rzepak reaguje dość wyraźnie na jej brak,
i dlatego nawożenie siarką na stanowiskach, gdzie występują jej niedobory powoduje znaczny przyrost plonu nasion i obniżenie  porażenia chorobami. Należy jednak zwrócić uwagę na to, aby nawożenie siarką zastosować odpowiednio wcześnie, gdyż zastosowanie go dopiero w momencie wystąpienia symptomów niedoboru nie jest już w stanie ograniczyć strat w plonach.

• Niedobór siarki objawia się żółtą marmurkowatością młodych liści. Przy zaawansowanym niedoborze liście zwijają się łyżeczkowato i przebarwiają na niebiesko.
• Z powodu podobieństwa symptomów - żółtawego rozjaśnienia liści, często dochodzi do pomylenia objawów niedoboru siarki z objawami niedoboru azotu.
• Siarka posiada duże znaczenie dla tworzenia plonu; jej niedobór może zahamować zawiązywanie nasion. 
• Z niedoborem siarki należy się liczyć zwłaszcza na siedliskach lekkich lub na plantacjach ze słabym rozwojem sytemu korzeniowego.
• Odradza się nawożenie siarką na zapas, ponieważ niskie są możliwości jej gromadzenia w glebie.
• W celu zabezpieczenia plonowania, zaleca się na większości stanowisk wiosenne nawożenie siarką (30–40 kg/ha) w momencie ruszenia wegetacji. Z praktycznych względów dobrze jest połączyć w tym momencie nawożenie siarką z nawożeniem azotowym.
• Nawożenie siarkowe rzepaku powinno stanowić około jednej czwartej nawożenia azotowego.
• Używając dużych ilości nawozów organicznych można zredukować ilość nawozu siarkowego do ok. 20 kg/ha.
• W przypadku ostrego niedoboru siarki można ratować się dokarmianiem dolistnym roślin, przy czym trzeba być świadomym faktu, że dolistne nawozy siarkowe pozwalają tylko na ograniczoną aplikację potrzebnych ilości siarki.

NAWOŻENIE PLANTACJI RZEPAKU GNOJOWICĄ

Gnojowica jest bogata w składniki pokarmowe pochodzenia organicznego i nieorganicznego i dlatego można stosować ją nadzwyczaj skutecznie do nawożenia rzepaku ozimego. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że przy stosowaniu gnojowicy mineralizacja składników pokarmowych postępuje wolniej i w mniej kontrolowany sposób, niż dzieje się to w przypadku stosowania nawozów mineralnych.

Uwagi ogólne:

• Planując nawożenie mineralne po nawożeniu organicznym należy wziąć pod uwagę ilości składników pokarmowych pochodzących z gnojowicy lub innych nawozów organicznych.
• W przypadku gospodarstw, w których przez wiele lat używano gnojowicy jako nawozu organicznego, przyswajalność azotu z gleby jest podwyższona, a to oznacza  jednocześnie jego wyższą dostępność w glebie.
• Stosowanie aplikatorów do rozlewania gnojowicy redukuje straty amoniaku i zmniejsza niebezpieczeństwo poparzenia roślin rzepaku.
• Rozlanie nawozu w korzystnych warunkach pogodowo-glebowych zapobiega uszkodzeniom struktury gleby oraz uszkodzeniom roślin.
• Gnojowicę najkorzystniej jest rozlać na plantacji w warunkach bezwietrznej pogody i przy niskim nasłonecznieniu.
• Nawożąc gnojowicą należy przestrzegać przepisów ochrony źródeł wodnych, które nakazują zachowanie odległości
• 5 m od wód bieżących oraz odległości 10 m od zbiorników wodnych.
• Rozlanie gnojowicy powinno nastąpić zgodnie z zasadami rzetelnej, dobrej praktyki rolniczej wspartej staraniem wyrządzenia jak najmniejszej ilości szkód środowisku naturalnemu.

Jesienią zapotrzebowanie na azot może zostać pokryte nawożeniem gonojowicą do poziomu ok. 60 kg/ha. Nie powinno się przy tym przekraczać zalecanych jesiennych dawek gnojowicy, ani też używać dodatkowo mineralnego nawozu azotowego. Zbyt wysokie dawki gnojowicy prowadzą do bujnego rozwoju roślin, niebezpieczeństwa wcześniejszego wzrostu elongacyjnego łodygi i złego przezimowania.

• Nawożenie gnojowicą przeprowadzone w trakcie uprawy pożniwnej mniej obciąża glebę i redukuje ryzyko uszkodzenia jej struktury.
• Zastosowanie nawożenia gnojowicą bezpośrednio przed siewem znosi niebezpieczeństwo powstania uszkodzeń liści lub poparzenia roślin rzepaku.
• Rzepak dobrze znosi nawożenie pogłówne gnojowicą. Zaletą nawożenia pogłównego gnojowicą jest jego dobre dopasowanie się do aktualnego poziomu zapotrzebowania roślin rzepaku na składniki pokarmowe. Najlepszym terminem aplikacji gnojowicy jest faza 4-6 liści.
• Dawki gnojowicy powinny wynosić: do 20 m3 /ha gnojowicy bydlęcej oraz do 10 m3/ha gnojowicy świńskiej. Ilości te odpowiadają ok. 40 kg /ha N podanego w szybko przyswajalnej formie.

Zastosowanie gnojowicy na wiosnę zależy od momentu, w którym można wjechać na pole. Użycie kół bliźniaczych zmniejsza niebezpieczeństwo powstania szkód w strukturze gleby. Jednakże ze względu na to, że rzepak wcześnie wykazuje zapotrzebowanie na azot, jako dawkę wiosenną azotu lepiej jest użyć nawozu mineralnego.

• Z powodu lepszej nośności gleby można do rozwiezienia gnojowicy po polu wykorzystać występujące pod koniec zimy zmienne przymrozki.
• Należy zastosować się do terminu zakazu nawożenia gnojowicą, zgodnie z aktualnymi przepisami obowiązującymi w kraju (Ustawa o Nawozach i Nawożeniu).
• O ile jest to możliwe, należy unikać stosowania gnojowicy po rozpoczęciu fazy strzelania w łodygę, ponieważ zbyt powolne działanie azotu z gnojowicy może negatywnie wpłynąć na dojrzewanie nasion i zawartość tłuszczu.

Mimo tego, że gnojowica pozwala się dobrze i praktycznie stosować w nawożeniu rzepaku, nie powinno się nawożenia ograniczać tylko do tej naturalnej formy. Połączenie nawożenia mineralnego i organicznego przynosi w większości wypadków więcej korzyści niż ograniczenie się wyłącznie do nawożenia organicznego.